راکب التعاسیفبه سواره ای که راه می رود ولی مقصد خاصی ندارد را راکب التعاسیف می گویند. ۱ - معنای راکب التعاسیف۱.۱ - معنای لغویسواره سرگردان راراکب التعاسیف گویند. ۱.۲ - معنای اصطلاحیبه سواره‌اى که مقصد خاصى ندارد و سرگردان است؛ گاه به پیش مى تازد و گاه به عقب برمى‌گردد، راکب التعاسیف گویند. ۲ - راکب التعاسیف در فقهعنوان یاد شده به مناسبت در باب صلات آمده است. ۳ - نماز راکب التعاسیفخواندن نماز مستحب در حال حرکت مطلقا (در حضر و سفر) صحیح است.برخی عامه، راکب التعاسیف را استثنا کرده و به جا آوردن نماز مستحب در حال حرکت را براى او صحیح ندانسته‌اند؛ [۳]
المجموع (فتح العزیز) ج۳، ص۲۱۳
لیکن فقهاى امامى در حکم به صحت نافله در حال حرکت، تفاوتى میان راکب التعاسیف و غیر او قائل نشده‌اند [۵]
ذکرى الشیعة ج۳، ص۱۹۳-۱۹۳.
۳.۱ - دیدگاه فقهی امام خمینیدر آثار امام خمینی هرچند که تعبیر «راکب التعاسف» به کار نرفته است؛ ولی درباره نماز در حال حرکت اظهارنظر شده است. ۳.۱.۱ - نماز واجب در حال حرکتاما خواندن نماز واجب در حال حرکت، پس از آنجا که «جایی را که نماز واجب در آنجا خوانده می‌شود باید استقرار داشته و نلرزد، بنابراین اگر در حال اختیار، در کشتی یا روی تخت یا خرمن نماز بخواند، درصورتی‌که استقرار لازم را نداشته باشد، نمازش باطل است و اگر طوری باشد که بگویند نمازگزار دارای استقرار و آرامش است، نمازش صحیح است؛ هرچند در کشتی در حال حرکت و مانند آن مثل هواپیما و قطار و مانند این‌ها باشد، البته باید بقیه شرایط نماز مانند رو به قبله بودن و غیره رعایت شود.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۵۹، کتاب الصلاة، المقدمة الرابعة فی المکان، مسالة ۱۵.
امام خمینی بعد از بیان این مطلب در تحریرالوسیله، در ادامه می‌فرماید: «تمام آنچه گفته شد در حال اختیار است، اما در صورت ناچاری می‌تواند در حال راه‌رفتن و روی چهارپا و کشتی‌ای که دارای استقرار نیست و مانند این‌ها نماز بخواند و هراندازه که می‌تواند باید رعایت قبله را بنماید و هروقت که مرکب او از قبله انحراف پیدا کرد، نمازگزار حتی‌الامکان باید خود را روبه‌قبله نماید و اگر فقط برای گفتن تکبیره الاحرام می‌تواند روبه‌قبله باشد به همان اکتفا می‌نماید و اگر اصلاً نتواند خود را روبه‌قبله کند روبه‌قبله بودن ساقط می‌شود، لیکن باید الاقرب فالاقرب به قبله را رعایت کرده (رو به نزدیک‌ترین طرف به قبله نماز بخواند) و همچنین نسبت به هر چیز دیگری غیر از قبله نیز که در نماز واجب است باید چنین کند، بنابراین هر واجبی را به مقدار ممکن به جا آورده و یا آنچه که بدل آن است به جا می‌آورد و آنچه را که از روی ضرورت نمی‌تواند به جا آورد ساقط می‌شود.» [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۵۹، کتاب الصلاة، المقدمة الرابعة فی المکان، مسالة ۱۵.
۳.۱.۲ - نماز مستحبی در حال حرکتاظهارنظر امام خمینی در خصوص خواندن نماز مستحبی در حال پیاده رفتن و سواره بودن ظاهراً منحصر است به تعلیقات ایشان بر دو کتاب فتوایی «العروة الوثقی» و «وسیلة النجاة». آنجا که سید در عروه می‌فرماید: «فصل جمیع الصلوات المندوبة یجوز اتیانها جالساً اختیاراً، و کذا ماشیاً و راکباً، و فی المحمل و السفینة، لکن اتیانها قائماً افضل حتّی الوتیرة و ان کان الاحوط الجلوس فیها، و فی جواز اتیانها نائماً - مستلقیاً او مضطجعاً - فی حال الاختیار اشکال.» و ایشان در ذیل کلمه «اشکال» و بر خلاف اشکال سید در موافقت با در حالت خوابیده خواندن نماز مستحبی می‌فرماید: «لا باس بالاتیان بها رجاء، بل الجواز لا یخلو من وجه.» و نسبت به متن وسیلة النجاة که می‌گوید: «یجوز اتیان الصلوات المندوبة جالساً اختیاراً وکذا ماشیاً وراکباً، کما یجوز اتیان رکعة قائماً ورکعة جالساً لکن اتیانها قائماً افضل.» [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۶، وسیلة النجاة، ج۱، ص۲۶۹، کتاب الصلاة، القول فی بعض الصلوات المندوبة، مسالة۱.
هیچ اظهار مخالفتی نکرده‌اند که حکایت از موافقت با متن دارد، هرچند که این مساله از اساس در تحریرالوسیله که حاصل حواشی بر این کتاب است ذکر نشده است. ۴ - پانویس۵ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۳۳. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |